Piše: Sanjin Salahović
Datum: 24.06.2020. u 19:00
Kategorija: Kritika političkog uma
Jevrejsko-kršćanska, kako se civilizacija Zapada naziva, ostvarila je najviše standarde materijalnih i ljudskih prava i slobode u historiji čovječanstva.
Kada su, nakon pada ugovora iz Osla, 1993. godine, na vlast u Izraelu došli cionisti istočnoevropskog porijekla, koji su sa sobom su donijeli i stoljetne frustracije iskustva života u tamošnjem antisemitizmu, posebno u Rusiji, Jevreji su došli u čudnu situaciju. S jedne strane oni su dali ogroman doprinos stvaranju i održanju civilizacije Zapada, te imaju veliki interes u internacionalnoj ekonomiji i politici, a s druge u Izraelu imaju praktično rasističku kulturu koja dominantno upravlja državom.
Ponašanje Izraela provocira loš efekat na položaj jevrejskog interesa izvan njega i prijeti da praktično ojača snage koje žele srušiti liberalni poredak multikulturalizma Zapada, koji su dobrim dijelom sami jevrejski mislioci, političari i privrednici kreirali. Mislim da se nalazimo na vrhuncu te kontradiktornosti u koju je zapala jevrejska kultura, podijeljena na dominantno nacionalšovinističku, s jedne, i multikulturnu s druge strane. Trebaju riješiti tu kognitivnu disonancu u kojoj se nalaze sada; u suprotnom, čine medvjeđu uslugu civilizaciji koja se, na njihovoj strani, borila protiv nacionalsocijalističkog izazivača „svjetskog poretka“ u 2. svjetskom ratu.
Izrael se možda bori za svoje nacionalne interese u „lokalnim“ okvirima, ali u globalnim pila granu na kojoj sjedi ubijajući u ljudima širom svijeta vjeru u civilizaciju Zapada koju su i sami Jevreji odlučujuće kreirali. I to je najveća moć Palestinaca koji svojim otporom, bez obzira koliko na terenu izgledali nemoćni, utiču na velike historijske procese u svjetskim okvirima.
Velika je razlika između mentaliteta Jevreja sa historijskim iskustvom života na Istoku, posebno u Rusiji, i onih koji s živjeli na Zapadu. U vrijeme nastanka Izraela, i poslije, čak ni njemački Jevreji, preživjeli iz Holokausta, nisu bili suglasni sa cionističkim pristupom izgradnji države Izrael. I danas kada se Rusija predstavlja kao izazivač Zapada, zajedno sa Kinom, te praktično ratuje protiv njega „mehkom silom“ i proksi ratovima još od prelaska milenija, razlike mentaliteta, kroz neposredan dodir, u odsustvu „željezne zavjese“, dobijaju sve jasnije obrise u susretu Istoka i Zapada u globalizacijskom procesu.
Onaj talas populizma kojem smo bili svjedoci, a koji je vrhunio izborom Donalda Trumpa za predjednika SAD i jačanja njegovih pandana u Evropskoj uniji, u stvari je počeo u Izraelu i polako se raširio kroz Evropu i Ameriku na Zapad. I tu, izgleda, treba i završiti. Tamo gdje je počeo. Zatvoriti loš krug iz koga možemo izaći, za početak, uz zalaganje onih koji su svijet i uvukli u taj krug. Jevreji su sad prisiljeni odlučiti šta je to što je važnije u garanciji njihove egzistencije koja je već jednom gorko stavljena na probu u Drugom svjetskom ratu: Izrael ili civilizacija Zapada?
Naravno, zaključak je da je oboje potrebno da se neljudskost nacionalsocijalizma ne ponovi, ali ono što je važno shvatiti, a u čemu Palestinci „usrdno pomažu“ Jevrejima, jeste da država Izrael nije sigurna bez civilizacije Zapada. I to je ono što se dešava upravo sad. Ništa više do li prolazak kroz jednu važnu fazu nemilosrdnog procesa učenja kroz koji Jevreji, ti veliki kontributori nastanku i razvoju teorije mišljenja i učenja u moderni, moraju proći i sami riješiti problem u neumoljivosti ili neminovnosti izbora. Došli su tik pred vrata i praktične spoznaje da ovakvim ponašanjem koje upražnjavaju, otkako je ugovor iz Osla sahranjen, na kocku stavljaju, pored Zapada i svoju vlastitu egzistenciju – upali su u zao krug u kome vrijedi pravilo: „Što jače pokušavaš, sve ti je gore.“
Što jači Izrael u ovom modusu u kakvom je sad i više sile u rješavanju problema sa Palestincima, to slabija civilizacija Zapada od koje, mišljenja sam, čak i više od bilo kakve sigurnosti u Izraelu, zavisi i sudbina Jevreja.
Za vjernike fundamentaliste, potrošače historije, bilo one ideološke ili religijske provinijencije, „šarmantna“ je misao o velikom Izraelu (baš kao i ona o velikoj Srbiji). Oni se raduju ostvarenju priče iz svetih knjiga koja stoji u fundamentu jevrejstva (ili u balkanskom problemu – pravoslavlja koje je blisko starom testamentu) ili u ideologiji socijalizma sa njegovim komunizmom koji je također derivacija priča iz abrahamskih religija. Ali koja je cijena ostvariti obećano (podsjetih se i na socijalizam i cijenu pokušaja njegovog da ostvari raj na Zemlji) u uslovima kada se raspada sami okvir u kome je čovjeku moguća sigurnost – Zapadna civilizacija.
Zato, možda više nego ikad, pitanje je sudbinsko – Zapadna civilizacija ili ne? I odgovor mu moraju naći oni koji su uveliko dio samog problema i koji napokon možda uviđaju da „veliki“ Izrael nije dobar ni za sigurnost ljudi ni za biznis. Bilo u sferi socijalnog ili financijskog kapitala!?
Historija civilizacije poznaje kontinuitet i prekide. Sa zdravom dozom optimizma i vjere u racionalnost na kojoj počiva moral, uzmimo da je ovo vrijeme u kome živimo samo „prekid“ koji traži da promislimo i, ako smo sretni, da nađemo racionalno rješenje te nastavimo dalje. U kontinuitet.
Sanjin Salahović rođen je 1965. u Mostaru. Diplomirao je na Univerzitetu u Oslu „BA historiju ideja, mentaliteta i duha“, te studirao „Generalnu psihologiju i problematiku ovisnosti od narkotika“ na Univerzitetu u Bergenu. Od 2008. radi psihoterapiju kao hipnoterapeut u EF „Hypnoterapi Mobilis“ sa posebnim interesom za tretman anksioznosti i depresije uzrokovanih postraumatskim stres sindromom PTSS.
